به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، سه تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به نادیده گرفتن اثر تورم بر ارزش شرکت‌های بورسی و فرابورسی و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی به دنیای اقتصاد اعلام کردند: فعال‌شدن دوباره تجدید ارزیابی اثر بسزایی بر روند بورس داشته و احتمالا سرمایه زیادی را وارد بازار سرمایه خواهد کرد.
یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر بورسی
فرهنگ حسینی: تجدید ارزیابی داراییها از سال ۹۷ برای شرکت‌های زیان‌‌‌ده ماده ۱۴۱ قانون تجارت و پس از وقفه‌‌‌ای برای همه شرکت‌ها معاف از مالیات شده و این موضوع سبب ایجاد موجی از تجدید ارزیابی در شرکت‌ها با اولویت شرکت‌های زیان‌‌‌ده شد. این روزها اخباری در خصوص تجدید ارزیابی اجباری و کاهش دوره تجدید ارزیابی از پنج به سه سال شنیده میشود که مخالفان و موافقانی دارد. یکی از اصولی که قانون‌گذاران، نهاد ناظر و سرمایه‌گذاران همواره پیگیر آن هستند، موضوع کارآیی بازارهای مالی است و کارآیی محقق نمی‌شود مگر اینکه اطلاعات شرکت‌ها در دسترس همگان باشد.
یکی از مهم‌ترین اطلاعات، ارزش واقعی داراییهای شرکت‌ها است و مهم‌ترین دارایی که میتواند تفاوت قابل‌توجهی بین ارزش دفتری و ارزش بازار داشته باشد، دارایی ثابت است. شرکت‌ها در ایران به دلیل دوره طولانی تورم بالا، شاهد تفاوت قابل‌توجه ارزش واقعی و ارزش جایگزینی داراییها با ارزش دفتری هستند و عملا نسبت‌‌‌های مالی از جمله بازده حقوق صاحبان سهام و بازده داراییها و سایر اقلام ترازنامه قابلیت اتکا را از دست دادند.
بنابراین به‌منظور واقعی‌سازی نسبت‌‌‌ها و ارزیابی عملکرد شرکت‌ها و قابلیت مقایسه شرکت‌ها و صنایع و اطلاع در خصوص ارزش واقعی و جایگزینی شرکت ، تجدید ارزیابی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. از دیگر سو، عدم‌تقارن اطلاعاتی موضوع مهم دیگری است که در مورد ارزش واقعی داراییها سبب ایجاد رانت در بازار و استفاده از اطلاعات نهانی در تصمیم‌گیری‌‌‌ها از جمله سود فروش داراییها میشود.
از این‌رو به‌منظور کاهش عدم‌تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران شرکت‌ها، تجدید ارزیابی امری ضروری است. استانداردهای حسابداری در شرایط تورمی باید با استانداردهای حسابداری در شرایط تورم پایین، متفاوت باشد. به دلیل غیرواقعی بودن ارزش داراییها و به تبع آن هزینه استهلاک، بسیاری از اصول حسابداری در شرایط تورمی نیازمند بازبینی نسبت به شرایط استانداردهای حسابداری فعلی است.
از جمله، تطابق واقعی هزینه و درآمد به دلیل عدم‌غیرواقعی بودن استهلاک در شرکت‌هایی که تجدید ارزیابی داراییهای ثابت انجام نداده‌اند، رخ نمی‌‌‌دهد و در عین حال ارزش دارایی یک شاخص بااهمیت است که افشای آن براساس اصول حسابداری نیازمند ارائه ارقام واقعی است. تجربه سهامداران از تجدید ارزیابی، سبب بازده مناسبی میشود و این موضوع میتواند به جذابیت بازارسرمایه منجر شود. در عین حال در تجدید ارزیابیها باید دقت کرد راهکاری برای کاهش زیان شرکت‌ها نیست و در صورتی که صنایعی مانند خودرو بطور مرتب تجدید ارزیابی انجام دهند، پیام‌‌‌دهی اشتباه برای قیمت‌گذاری محصولات این شرکت‌ها است.
از سوی دیگر در برخی شرکت‌ها قیمت‌گذاری براساس حاشیه سود و هزینه‌‌‌های سرمایه‌گذاری‌‌‌ها است و عدم‌لحاظ ارزش روز داراییها سبب زیان سرمایه گذاران و قیمت‌گذاری نادرست شده که تجدید ارزیابی میتواند به اصلاح قیمت‌گذاری این شرکت‌ها کمک شایانی کند. از سوی دیگر، تجدید ارزیابی با مشکلاتی از جمله محدودیت تجدید ارزیابی همه داراییهای یک‌طبقه دارایی روبرو بوده که ممکن است به دلیل محدودیت یا مشکلات حقوقی یک یا چند دارایی، عملیات تجدید ارزیابی شرکت بطور کامل مختل و غیرممکن شود.
از سوی دیگر، برخی داراییها، مانند پروانه بهره‌برداری معدن از دارایی‌هایی هستند که پذیرش آنها برای تجدید ارزیابی با مشکلاتی همراه است و به دلیل سهم بالای شرکت‌های معدنی در صورت رفع مشکلات این گروه نیز توانایی قابل‌توجهی دارند.
یکی از دغدغه‌‌‌ها در خصوص تجدید ارزیابی داراییهای استهلاک شونده، کاهش سودآوری است که سبب میشود به دلیل نیاز به سود نقدی، چندان مورد اقبال سهامداران عمده، بخصوص صندوق‌های بازنشستگی قرار نگیرند در حالی که این موضوع بر جریان نقدی و ارزش ذاتی براساس جریانات نقدی اثری ندارد. اما سود نقدی دغدغه مهمی است و به نظر می‌رسد در خصوص نحوه شناسایی استهلاک داراییهای تجدید ارزیابی شده یا عدم لحاظ استهلاک داراییهای تجدید ارزیابی شده در تقسیم سود (افزودن آن به سود قابل تقسیم) تجدیدنظر ضرورت دارد.
عامل تغییر مسیر بازارسرمایه
علی عصاری: پاسخ به این پرسش که تجدید ارزیابی ذاتا چیست در تحلیل اثربخشی این اقدام حائز اهمیت است. تجدید ارزیابی یعنی بهروز کردن ارزش داراییها. قاعده اقتصادی حکم می‌کند دارایی شرکت‌ها پس از چند سال بروز رسانی و متناسب با تورم متوسط جامعه تجدید ارزش شود. اگر دارایی شرکتی به فرض مثال A تومان ارزش داشته با توجه به تورم موجود در جامعه، اگر شرکت بخواهد مجددا جایگزین کند باید ۳۰ تا ۴۰ درصد بیشتر هزینه کند.
به همین منظور گروه‌های املاک، مستغلات و ماشین‌آلات باید بروز رسانی‌های دقیق در زمان مناسب داشته باشند تا بتوانند ارزش دفتری داراییها را تجدیدپذیر کنند. طبق قانون، اشخاص حقوقی موظفند در دوره پنج‌ساله تجدید ارزیابی و مبالغ مورد نظر را در دفاتر قانونی ثبت کنند. اگر این افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی طبق قانونی که سال ۹۸ مبنی بر معافیت شرکت‌ها از مالیات تصویب شد، انگیزه‌ای برای تجدید ارزیابی شرکت‌ها شد، برخی کارشناسان معتقدند اگر این قانون به‌درستی انجام شود صورت‌های مالی به‌درستی ارائه میشوند. برخی دیگر هم معتقدند تعدادی از شرکت‌ها از این قانون سوء استفاده و نگرانی را از افزایش بدون دلیل از ارزش سهام اعلام می‌کنند که میتواند باعث ایجاد فضای ناامن یا سفته‌بازی در بازار سهام شود.
اسفند سال ۹۸ ایران خودرو افزایش سرمایه ۲ هزار درصدی از مازاد تجدید ارزیابیها داشت یعنی بروز رسانی اموال و داراییها به نرخ روز دلار. دوماه پس از این اقدام نماد با افزایش ۱۰۰درصدی بازگشایی شد و تا ۶ مرداد ۹۹ بدون اینکه ذره‌ای اخلال در روند صعودی آن ایجاد شود تا ۷۸۰ تومان صعود کرد و از ۵۰ تومان، قیمت آن ۱۶برابر شد.
تجدید ارزیابیها بیشتر برای گروه‌هایی که مشمول ماده ۱۴۱ هستند فرصت مناسبی برای افزایش قیمت میشود. مزایای تجدید ارزیابی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. این اقدام محرکی مناسب برای صعود هر سهم و شرکت است. نمونه بارز این موضوع خبر تجدید ارزیابی ۵۳ درصدی داراییهای پتروشیمی اصفهان در بهمن ۱۴۰۱ است که وقتی منتشر شد، رشد چشمگیری را تجربه کرد.
افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی به گونه‌‌‌ای است که سهامدار می‌‌‌داند این اتفاق، برای سهم تحول‌‌‌آمیز است و طبیعتا میتواند باعث رشد سهم و بازار شود. حتی حباب مثبتی که سال ۹۹ در بازار بوجود آمد تا حدی به دلیل تجدید ارزیابی‌‌‌هایی بود که ارقام بالایی داشتند. سیاست گذاران نیز به این مهم توجه دارند. چراکه اگر اسم تجدید ارزیابی برای برخی سهم‌های بزرگ با اعداد بالا مطرح شود، قطعا سرمایه‌‌‌های بسیاری جذب بازار خواهد شد.
سرمایه‌‌‌هایی که البته به نیت سفته‌بازی وارد بازار شده و با اخذ سطح محدودی از سود از بازار خارج میشوند. طبیعتا در شرایط وجود انتظارات تورمی، خروج مقادیر قابل‌توجهی پول از بازار سهام زمینه بروز نوسانات را فراهم کرده و از مسیر هجوم نقدینگی به سایر بازارها اثرات سوئی به بار خواهد آورد.
بنابراین عجیب نیست اگر سیاست گذار پس از واقعه تلخ سال ۹۹ رغبتی به این موضوع نداشته باشد و در عوض بر کنترل بازار و نه رشد آن متمرکز شود. پرش نرخ دلار در سالیان گذشته باعث شده تا تورم‌‌‌هایی تحمیل شود که نسبت به دوره‌‌‌های قبل، اقتصاد را غیرقابل پیش‌بینی کرده است. در دوره‌‌‌های قبلی، تجدید ارزیابی هر پنج‌سال یک‌بار در دستور کار قرار می‌‌‌گرفت اما با توجه به بروز تورم‌‌‌های فراگیر و پرش نرخ دلار این بازه زمانی پیوسته کوتاه‌تر شده است.
در نهایت فعال‌شدن دوباره تجدید ارزیابی اثر بسزایی بر روند بازار داشته و احتمالا سرمایه زیادی را وارد بازار سرمایه خواهد کرد که این اتفاق بر میزان عایدی بازارهای مختلف اثر خواهد داشت. اگر سیاست گذار بتواند با منطقی بجا اثرات منفی تجدید ارزیابی در شرایط تورمی را کنترل کند، احتمالا رونق بورس و بهره‌برداری بهتر از سرمایه‌‌‌ها امکان‌‌‌پذیر میشود.
طرحی برای رشد بازار
علی بهشتی‌روی: بحث تجدید ارزیابی را باید از زاویه تورم افسارگسیخته دید. سالیان بسیاری است که کشور تورم بالایی را در بخش کالا و خدمات تحمل می‌کند. روندی که بر بخش‌‌‌های مختلف از جمله بازار سهام اثرگذار است. بارها گفته شده که بورس آینه تمام‌نمای اقتصاد است اما زمانی که سیاست‌‌‌های بورسی با واقعیت‌‌‌های اقتصاد همسو نیست به نظر نمی‌رسد این گزاره درست باشد.
برای نمونه تورم اثر را بر خروجی شرکت‌ها می‌‌‌گذارد اما در بحث ارزش شرکت‌ها این موضوع نادیده گرفته میشود. چرا که بحث همان ارزش جایگزینی است. مثلا اگر شرکتی با چنین ابعادی در بحث تولید ورود پیدا کند با شرایط روز چه میزان هزینه برای ایجاد شرکت باید صرف شود و داراییها از ارزش دفتری خارج شوند و با قیمت روز و با احتساب تورم مجدد ارزیابی شوند.
بنابراین موضوع تجدید ارزیابی بحث بروز رسانی داراییها است تا با این کار اعتبارات و تسهیلاتی که از بانک ها دریافت میشود نیز مجددا بهروز شود که این سیاست، نوعی کمک به تولید و ارائه خدمات است. بنابراین باید به این موضوع به چشم کمک به اقتصاد توجه شود. همچنین محدودیت‌های سه یا پنج ساله یا مالیات‌‌‌هایی که از تجدید ارزیابی دریافت میشود، میتواند با کمک دولت و تصمیم‌گیری‌های بجا به سمت معافیت مالیاتی تغییر مسیر دهد و در نهایت موجبات رشد و شکوفایی تولید، اقتصاد و در نهایت بازارسرمایه را فراهم کند.